Những năm gần đây, vấn đề dư lượng kháng sinh trong sản phẩm thủy sản ngày càng được các nước nhập khẩu quan tâm và trở thành rào cản lớn trong việc đưa các sản phẩm thủy sản xuất khẩu Việt Nam sang các thị trường. Việc lạm dụng kháng sinh trong nuôi tôm gây ra nhiều hệ lụy, không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng thủy sản xuất khẩu, sức khỏe người tiêu dùng, người nuôi tôm mà môi trường sinh thái cũng bị tác động xấu.
Tại sao phải kiểm soát kháng sinh?
Có nhiều lý do để đưa kháng sinh vào danh mục phải kiểm soát nghiêm ngặt, trong đó quan trọng nhất là sự nguy hiểm nếu các vi khuẩn đề kháng với kháng sinh được hình thành và phát triển khi sử dụng kháng sinh không đúng cách. Sự nguy hại này có thể xảy ra ở cả trong tôm nuôi và con người, bởi lúc đó vi khuẩn đã đề kháng được kháng sinh nên việc dùng kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh là không thể.
Thậm chí, một số loại kháng sinh làm cho vi khuẩn không chỉ đề kháng với kháng sinh đó mà còn kháng với nhiều loại kháng sinh khác. Hay, các nguyên tố mã hóa có sức đề kháng có thể di chuyển từ loài vi khuẩn này sang loài vi khuẩn khác khiến các vi khuẩn này trở nên đề kháng với một loại kháng sinh dù chúng chưa tiếp xúc.
Dư lượng một số loại kháng sinh trong tôm có thể gây ra các vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người tiêu dùng, chẳng hạn mù vĩnh viễn và mất thị lực đã được báo cáo với Fluoroquinolones và Enrofloxacin, Chloramphenicol làm suy tủy. Bên cạnh đó, nhiều loại kháng sinh còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người lao động. Khi người lao động sử dụng kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản không được trang bị bảo hộ lao động đầy đủ, phần da bị lộ ra và hít bụi từ bột kháng sinh sẽ ảnh hưởng không tốt đối với sức khỏe.
Kháng sinh còn có tác động rất lớn đối với môi trường do nhiều loại kháng sinh có độ bền cao và thoát ra môi trường kênh, rạch tự nhiên qua đường nước thải. Khi đó, các loại kháng sinh này có thể thay đổi hệ sinh thái bằng cách thay đổi cấu trúc thông thường của vi khuẩn, được các sinh vật hấp thụ (vẹm, nghêu, sò huyết) và tác động lớn đến động, thực vật dưới nước.
Sử dụng kháng sinh đúng cách
Như đã nói ở trên, kháng sinh chỉ diệt vi khuẩn gây bệnh chứ không trị được các bệnh do vi-rút… Một số loại sản phẩm chứa kháng sinh bán trên thị trường được cho rằng có thể phòng trị được các bệnh do vi-rút là không đúng.
Chỉ sử dụng các loại kháng sinh thành phẩm dành cho thủy sản có nguồn gốc đáng tin cậy, trên nhãn hàng hóa phải ghi địa chỉ rõ ràng, có đầy đủ thành phần, cách sử dụng và hướng dẫn bảo quản. Không sử dụng trong nuôi tôm các loại kháng sinh dành điều trị cho người, phải bảo đảm kháng sinh đạt tiêu chuẩn về dược phẩm.
Kháng sinh không dùng để phòng bệnh, bởi khi dùng kháng sinh với liều thấp, kéo dài liên tục, sẽ ảnh hưởng xấu tới sức khỏe vật nuôi và gây hiện tượng kháng thuốc của vi khuẩn gây bệnh, làm cho việc điều trị khó khăn và tốn kém. Cần nắm được thông tin chi tiết về tất cả các loại kháng sinh sử dụng, nếu buộc phải dùng kháng sinh để trị bệnh thì phải dùng đúng thời điểm theo hướng dẫn của cán bộ chuyên môn mới cho hiệu quả cao.
Sử dụng kháng sinh để trị bệnh tôm phải đúng liều lượng và thời gian (liên tục trong thời gian từ 3-7 ngày). Thông thường, lúc bệnh mới phát hiện thì việc chữa trị đạt hiệu quả cao, còn ngược lại, bệnh nặng cho hiệu quả thấp. Tránh sử dụng lặp lại cùng một loại kháng sinh để làm giảm nguy cơ kháng thuốc. Việc sử dụng kháng sinh phải ngưng trước khi thu hoạch 3-4 tuần.
Không được sử dụng nhiều hơn một loại kháng sinh tại cùng một thời gian nếu không có sự hướng dẫn của cán bộ chuyên môn. Các sản phẩm kháng sinh cần được sử dụng, bảo quản một cách cẩn thận và xem xét các rủi ro với con người. Người cho tôm ăn phải có đầy đủ bảo hộ lao động, nhất là găng tay, để tránh da tiếp xúc với kháng sinh nếu các loại kháng sinh được trộn với thức ăn. Người nuôi tôm tuyệt đối không sử dụng các loại kháng sinh đã bị cấm sử dụng trong sản xuất, kinh doanh và nuôi trồng thủy sản để trị bệnh trong nuôi tôm.
Có một vấn đề đáng lo ngại hiện nay là các nhà sản xuất, đại lý kinh doanh hóa chất, thuốc thú y thủy sản không chú ý cung cấp thông tin đầy đủ và chính xác về những sản phẩm kháng sinh cung cấp cho người nuôi tôm. Do đó, cần phải có biện pháp buộc các nhà sản xuất, kinh doanh kháng sinh cung cấp những thông tin tốt hơn về thành phần định lượng, độ an toàn và hiệu quả sử dụng sản phẩm.
