Trong quy trình nuôi tôm năng suất cao, chất lượng tốt, đặc biệt là nuôi tôm thẻ chân trắng bắt buộc phải sử dụng quạt nước. Làm sao để sử dụng quạt nước thế nào cho có hiệu quả tốt nhất, bà con tham khảo và lưu ý một số vấn đề sau.
Tác dụng của quạt nước
– Cung cấp nguồn ôxy cho tôm nuôi, giải phóng khí độc: Ôxy đầy đủ là một trong những yếu tố quan trọng góp phần thành công trong nuôi tôm. Trong một không gian nhỏ, việc nuôi thâm canh, thâm canh công nghệ cao với mật độ lớn nên nhu cầu ôxy cung cấp cho ao rất lớn. Bên cạnh đó lượng chất thải sinh ra cũng rất lớn nên nhu cầu ôxy cho việc phân hủy các chất thải cũng tăng lên. Hoạt động của quạt nước làm cho dòng nước trong hồ được xáo trộn làm tăng tiết diện cho ôxy từ không khí khuyếch tán vào nước và quạt nước cũng làm cho dòng nước lưu thông không những giúp phân tán lượng ôxy đồng đều đều khắp trong không gian của ao từ bề mặt xuống đáy. Trong nuôi tôm cần đảm bảo phải cung cấp ôxy đầy đủ (2,5 – 3mg/l chỉ xảy ra lúc 3 – 6h sáng, ngoài thời gian đó phải luôn đảm bảo > 4 mg/l). Tôm thiếu ôxy có thể bị đục cơ, không lột vỏ được và chết.
– Điều hòa và làm cân bằng các yếu tố môi trường trong ao: Trong ao nuôi càng xuống sâu thì các yếu tố môi trường đều biến đổi ví như sự phân tầng của nhiệt, nhiệt độ bề mặt luôn cao hơn. Hoạt động của quạt nước làm dòng nước luôn luôn luân chuyển và xáo trộn nên giảm hiện tượng phân tầng nhiệt trong ao. Các yếu tố như pH, độ mặn, tảo, các vi sinh vật, các động thực vật phù du… trong ao cũng được phân tán đều khắp từ mặt ao xuống đáy ao. Đặc biệt là các yếu tố nhiệt độ, pH, độ mặn… trong những ngày mưa giông, đột xuất và những ngày nắng gắt, nhiệt độ cao.
Số lượng lắp đặt quạt nước phụ thuộc diện tích ao nuôi
– Gom tụ chất thải, làm sạch môi trường: Việc lắp quạt nước còn có một vai trò quan trọng đó là gom tụ các chất thải về giữa ao, để thuận lợi cho việc xiphon đáy, làm cho môi trường ao nuôi luôn sạch sẽ.
– Giúp phân bố đều thuốc, chế phẩm hóa chất… trong nước ao.
– Tăng cường hoạt động của tôm giúp tôm tiêu hóa và hấp thụ thức ăn được tốt hơn góp phần làm tăng hệ số chuyển đổi thức ăn.
Như vậy, quạt nước là yếu tố quan trọng đảm bảo chất lượng môi trường nước và đáy cho ao nuôi, gián tiếp quyết định năng suất cho vụ nuôi.
Với những vai trò quan trọng đó, quạt nước không thể thiếu trong ao nuôi tôm sú mật độ > 30 con/m2 và ao nuôi tôm thẻ chân trắng mật độ > 40 con/m2. Việc đầu tư máy quạt nước đã mất đi một phần kinh phí không nhỏ cho việc mua máy, sữa chữa, bảo dưỡng máy và điện, nhiên liệu để chạy máy. Vậy để đầu tư, sử dụng quạt nước có hiệu quả tốt nhất bà con nên lưu ý một số vấn đề như chọn mua các loại quạt có chất lượng tốt, lắp đặt với số lượng hợp lý, đúng vị trí quy định và lịch trình vận hành phù hợp với quy định và điều kiện thực tế.
Các loại máy
Hiện nay có 3 loại máy quạt nước: loại 2 cánh, 4 cánh và dạng cánh tay dài. Bao gồm một trục được nối với trục mô tơ điện hoặc động cơ, trên trục có lắp 10 – 15 cánh quạt, cánh quạt có thể là cánh nhựa hoặc cánh lông nhím. Quạt cánh nhựa có giá rẻ được sử dụng nhiều trong các hộ nuôi tôm thâm canh và bán thâm canh. Quạt nước chạy bằng mô tơ điện 3 pha thường cung cấp ôxy tốt hơn. Khi quạt nước chạy mô tơ điện làm lượng nước tung lên khỏi mặt nước nhiều hơn nên lượng ôxy khuyếch tán từ không khí vào nước nhiều hơn. Hiện nay có loại máy quạt nước chạy bằng năng lượng mặt trời của tập đoàn Solar Air LLC tại Việt Nam đã sử dụng có hiệu quả.
Cận cảnh một hệ thống quạt nước
Trường hợp độ sâu mức nước ao lớn hơn 1,4 m và đang sử dụng quạt lá hay quạt cánh nhựa (khả năng đưa ôxy xuống sâu 1,2 m) thì nên kết hợp lắp đặt thêm quạt lông nhím để cung cấp đầy đủ lượng ôxy xuống sâu đáy ao. Nhưng quạt lông nhím chỉ phù hợp ao nuôi tôm đáy cát, đáy lót bạt. Nếu ao nhiều bùn và mùn bã hữu cơ, do lực tạo dòng chảy mạnh, quạt lông nhím sẽ làm nước ao bị vẩn đục nhanh, ảnh hưởng xấu đến hô hấp của tôm. Người nuôi có thể lắp đặt xen kẽ cả 2 loại quạt này để vừa đảm bảo lượng ôxy và vừa đảm bảo dòng chảy trong ao.
Một số loại quạt nước và cách lắp quạt trong ao
Vị trí lắp đặt
Quạt nước được lắp ở các vị trí sao cho tạo được dòng chảy có tác dụng gom tụ các chất thải, cặn bã vào giữa ao để dễ dàng xiphon, đưa ra ngoài. Sau khi lắp có thể thử bằng cách cho quạt quay, sau đó đổ xuống ao từ 5 – 10 kg saponin, nếu bọt nước tập trung ở giữa ao là lắp quạt đúng.
Số lượng máy lắp
Số lượng máy quạt nước sử dụng trong ao phụ thuộc vào mật độ, diện tích ao và khả năng đầu tư. Tùy vào điều kiện cụ thể mà bà con cần lựa chọn số lượng máy quạt nước lắp đặt cho phù hợp. Thường 1 cánh quạt sẽ cung cấp đủ ôxy cho 2.800 con tôm từ lúc mới thả đến khi thu hoạch. Hay cũng có thể tính 1 mã lực là đủ cho 440 kg tôm trong hình thức nuôi không thay nước thường xuyên trong hai tháng đầu và không có cống xả trung tâm. Trường hợp có cống xả trung tâm, hoạt động trong suốt thời gian nuôi và nước ao nuôi được thay thường xuyên thì 1 mã lực có thể dùng cho 700 kg tôm.
Thời gian vận hành
Để đảm bảo hiệu quả khi sử dụng quạt nước thì việc vận hành máy bà con cũng nên chú ý. Đối với nuôi tôm sú mật độ > 30 con/m2 và tôm thẻ > 40 con/m2 có sử dụng thức ăn viên thì bắt buộc phải bật quạt nước lúc trời lặn và thời gian từ 3h – 6h là bắt buộc, thì sau khi kiểm tra vó thức ăn cũng nên bật để làm sạch khu vực cho tôm ăn. Vận tốc guồng quay phải đạt từ 80 đến 85 vòng /phút. Nên chạy quạt nước liên tục trong suốt quá trình nuôi. Nếu tắt hết máy quạt nước thì khi chạy lại tiếng động sẽ làm tôm “giật mình”, va chạm lẫn nhau và có thể gây tổn thương do gai chủy đầu. Đối với giai đoạn tôm còn nhỏ hoặc thả với mật độ thưa thì cũng nên dùng quạt nước nhưng vận hành với số lượng, thời lượng và vận tốc nhỏ hơn.
Nếu không có các kiến thức về máy quạt nước, cách lắp đặt và vận hành thì lượng chất thải từ tôm, tảo, các sinh vật sống trong ao và các xác chế của chúng, thức ăn nuôi tôm và sự xói mòn ao sẽ bị tích tụ, gây ô nhiễm môi trường nước và đáy ao, lấy đi một lượng lớn khí ôxy hòa tan của ao và làm cho tôm thiếu ôxy, bị rối loạn tiêu hóa dẫn đến bị phân trắng, hoặc mềm vỏ… thậm chí là chết hàng loạt. Do đó để đảm bảo cho sự thành công, bà con nuôi tôm cần tìm hiểu, học hỏi kinh nghiệm để đầu tư và sử dụng quạt nước một cách hợp lý.
Theo Kim Thịnh, Tạp chí thủy sản Việt Nam
